Algemeen

Raalte, 30 mei 2023

Onderwerp: Jaarstukken 2022

Geachte leden van de raad,

Inleiding
Hierbij bieden wij u de jaarstukken 2022 aan. Met deze jaarstukken legt het college verantwoording af over het gevoerde bestuur in het afgelopen jaar. Ook doen wij u voorstellen over de bestemming van het rekeningsaldo 2022 en het eenmalig verhogen van het plafond van een drietal egalisatiereserves.

We hebben in het afgelopen jaar gezien dat er maatschappelijk grote vraagstukken leven welke invloed hebben op de samenleving. Denk aan zorgen over mondiale ontwikkelingen, met als gevolg een enorme vluchtelingenstroom. Die gevolgen zien we terug in de opvang van asielzoekers en Oekraïners, ook in onze gemeente.  Klimaatvraagstukken hebben zijn weerslag. Dit alles in een maatschappelijke context waarin we zien dat de samenleving verhard, gemeenschapszin afneemt en polarisatie toeneemt.  Onze inwoners, ondernemers en agrariërs maken zich terecht zorgen over deze ontwikkelingen. Met name de onzekerheid en onduidelijkheid die al deze veranderingen met zich meebrengen hebben grote impact.

Lokaal hebben we daardoor onder andere grote onrust bij onze boeren gezien, zich uitend in massale boerenprotesten. Een ander groot vraagstuk dat onze volle aandacht heeft gehad is het tekort aan woningen. Daarnaast zijn we in 2022 geconfronteerd met alsmaar stijgende energieprijzen en sterk toenemende inflatie.  Het Rijk heeft hier wel compensatiemaatregelen tegenover gesteld, maar toch hebben onze inwoners dit gevoeld in hun portemonnee en voelen dit nog steeds in hun portemonnee. Ook in het verslagjaar hebben we ons er hard voor gemaakt dat in onze gemeente niemand tussen ‘wal en schip’ komt. Dit blijven we doen.

Voor ons als gemeentebestuur is het belangrijk dat onze inwoners hier in de gemeente fijn kunnen wonen, leven, werken en recreëren met onder andere goede voorzieningen en zich betrokken voelen bij hun omgeving. Daar hebben we in 2022 samen met onze inwoners, ondernemers, maatschappelijke instellingen en ambtelijke organisatie sterk op ingezet. Dit blijven we doen richting toekomst waar grote veranderingen aanstaande zijn.  Door samen op te trekken zijn we ervan overtuigd dat we, ook in tijden van veranderingen, Raalte elke dag een beetje mooier kunnen maken.  

Gelukkig kwamen de coronamaatregelen in 2022 ten einde. In januari was er nog sprake van een lockdown maar hierna konden de corona maatregelen stap voor stap snel afgebouwd worden en kon de samenleving weer open. We kijken   terug op een voor ons allemaal heel bijzondere periode van bijna drie jaar.

Een terugblik op 2022 in vogelvlucht
Woon en leefomgeving

De voorbereidingen op de Omgevingswet zijn doorgezet met het oog op de inwerkingtreding per 1 januari 2023. Inmiddels is de inwerkingtreding uitgesteld naar 1 januari 2024. Met de Omgevingswet wil de overheid de regels voor ruimtelijke ontwikkeling vereenvoudigen en samenvoegen. Zodat het straks bijvoorbeeld makkelijker is om bouwprojecten te starten. Om uitvoering te geven aan de ambities in de omgevingsvisie, het programma wonen en het coalitieakkoord zijn we samen met uw raad voortvarend aan de slag gegaan met de woningbouwopgave. Begin 2023 heeft dit geresulteerd in een door uw raad vastgestelde bestuursopdracht Groei gemeente Raalte. Uitgangspunt is de bouw van 3000 woningen in de komende tien jaar. Vanuit het Rijk is in 2022 gestart met het Nationaal Programma Landelijk Gebied. Stikstof is één van de opgaven die op het buitengebied afkomen. De provincie heeft de gebiedsgerichte aanpak stikstof verbreed naar het provinciaal programma landelijk gebied (PPLG). De betekenis voor een toekomstbestendig buitengebied voor onze gemeente en voor onze boeren is groot. Samen met uw raad en onze inwoners gaan we hiervoor in 2023 de eerste stappen zetten waaronder het bepalen van de beleidsmatige prioriteiten.

Verkeer en vervoer
In maart 2022 is door de minister de startbeslissing MIRT-verkenning N35 Wijthmen-Nijverdal ondertekend. Om de veiligheid op de N35 te waarborgen heeft uw raad de bestemmingsplannen voor de aanleg van twee bajonetkruisingen op de N35 bij Heino vastgesteld. In 2022 is gebleken, dat een ontwerp van Knooppunt Raalte niet te realiseren is binnen het beschikbare budget. Partijen gaan hierover in 2023 nader in gesprek.

Integraal beheer openbare ruimte
Programmatisch werken in de openbare ruimte met een gebiedsgerichte aanpak wordt steeds belangrijker. Hierbij komt de samenhang tussen de fysiek ruimtelijke opgaven en de sociale vraagstukken steeds beter in beeld. In 2022 zijn hiertoe de eerste stappen gezet. Ook wordt vanaf 2022 gewerkt met een (eerste versie) van een meerjareninvesteringsplan openbare ruimte. Het daadwerkelijk uitvoeren van maatregelen om de biodiversiteit te versterken vindt op steeds grotere schaal plaats, zowel binnen als buiten de bebouwde kom. Ook hebben we in 2022 mooie stappen gezet met betrekking tot de klimaatadaptatie. Denk hierbij onder andere aan de tegelophaalservice wat ons in de top 10 heeft gebracht van het NK-tegelwippen. Een groot deel van de gemeentelijke gebouwen is verduurzaamd. Uitzondering hierop zijn de brandweerkazernes in Raalte en Heino in verband met renovatieplannen en het gemeentehuis in verband met de huisvestingsplannen.

Zorg voor onze inwoners
Door het uitbreken van de oorlog in februari 2022 in de Oekraïne kwam een vluchtelingenstroom op gang. Ook Raalte heeft vluchtelingen opgevangen en onderwijs geboden. Als gevolg van de sterk gestegen energieprijzen en kosten voor huishoudelijke uitgaven groeide het aantal huishoudens met geldzorgen. In 2022 heeft het Rijk generieke maatregelen getroffen om deze verhoging van prijzen te verzachten. In het kader daarvan is uitvoering gegeven aan de energietoeslag voor minima. In 2022 is de visie Raalte Werkt vastgesteld. Met de hierin afgesproken doelstellingen zetten we nog sterker in op het begeleiden van onze inwoners die (tijdelijk) een steuntje of duwtje in de rug nodig hebben.
In 2022 is ook de uitvoering van het Actieplan Werk Raalte gestart. Aan de hand van dit actieplan hebben we in 2022 samengewerkt met ondernemers en onderwijspartners aan een toekomstbestendige arbeidsmarkt. In 2022 is zowel de aanbesteding van de specialistische jeugdhulp als de huishoudelijke hulp uitgevoerd. Vanuit het uitgangspunt reële tarieven zijn de tarieven hierbij gestegen. Het toekomstperspectief Kr8 van Raalte is vastgesteld. Op basis van deze visie werken we aan een sterkere verbinding tussen leefwereld, sociale basis, voorliggend veld en specialistische zorg.

Duurzaamheid en energietransitie
In 2022 is gewerkt aan de uitvoering van de Regionale Energie Transitie 1.0. Ook is gestart met het uitwerken van de warmtevisie in gebiedsgerichte aanpakken en aanvullende individuele aanpakken. Hierbij wordt gericht gekeken naar koppelkansen met andere opgaven. Er zijn energiescans/ adviezen uitgevoerd bij woningeigenaren. Er is een plan met bijbehorend maatregelenpakket opgesteld om energiearmoede te bestrijden. Vrijwillige energie bespaarcoaches en energieklussers spelen hierin een belangrijke rol. Ook de asbestsanering is in 2022 gecontinueerd, met meer m2 dan vooraf rekening was gehouden.

Lokale economie en ondernemerschap
De taskforce Ondernemersdienstverlening is voortgezet en samen met ondernemers zijn de prioriteiten geselecteerd. De focus is gelegd op doorlooptijden vergunningen, (lokale) inkoop en aanbesteding. Er is gestart met de uitvoering van de herinrichting van de Grote Markt en de Plas in Raalte. Het nieuwe terrassenbeleid en het vernieuwde evenementenbeleid is vastgesteld. Ook is ingezet op versterking van het lobby en relatiemanagement Regio Zwolle.

Onderwijshuisvesting
Op basis van het vastgestelde Integraal Huisvestings Plan onderwijs is een start gemaakt met de voorbereiding om te komen tot projectplannen voor renovatie of nieuwbouw voor de volgende schoolgebouwen: Bernadette school in Heeten/ St. Jozefschool in Nieuw Heeten en De Linde in Laag-Zuthem.

Openbare orde en veiligheid
In 2022 werd inzet gevraagd bij de (crisisnood) opvang van vluchtelingen voor de oorlog in de Oekraïne en asielzoekers vanuit het overvolle aanmeldcentrum in Ter Apel. Daarnaast zagen we landelijk, maar ook lokaal een toename van betogingen. Lokaal kregen we in 2022 onder andere te maken met marsen vanwege de coronamaatregelen, de situatie in de Oekraïne en geweld tegen vrouwen. Meerdaagse protestacties van woonwagenbewoners vanwege het lokale woonbeleid en agrariërs vanwege het (landelijke en provinciale) stikstofbeleid. In samenwerking met politie en horecaondernemers is het convenant Veilig Uitgaan vastgesteld. De bestuurlijke agenda Zorg & veiligheid is vastgesteld. Hierin zijn afspraken gemaakt met onder andere zorgpartners om de totale keten te versterken. Op basis van het VTH-uitvoeringsbeleid is er sprake geweest van risico gestuurde handhaving, maar er was ook oog voor signalen vanuit de samenleving.

Financieel resultaat 2022

In onderstaande tabel is de opbouw van het rekeningsaldo 2022 weergegeven in relatie tot het verwacht resultaat na vaststelling van de zomernota 2022. Uit dit overzicht blijkt, dat het rekeningsaldo 2022 € 4,60 mln. voordeliger is dan bij de zomernota was voorzien.

Bovenstaand overzicht laat zien dat het resultaat van de jaarrekening ruim € 9,81 mln. positief bedraagt, dat wil zeggen het verschil tussen baten en lasten. Van dit resultaat wordt voorgesteld € 3,12 mln. over te hevelen naar 2023 (inclusief € 2,14 mln. algemene uitkering), omdat de betreffende activiteiten niet (volledig) zijn afgerond in 2022 of worden doorgeschoven naar 2023. Het 'netto' rekeningsaldo komt hiermee op € 6,69 mln. voordelig. Dit is € 4,60 mln. positiever dan bij de zomernota 2022 werd verwacht.

Voor een specificatie van de overlopende posten van 2022 naar 2023 zie bijlage H1.

Analyse rekeningresultaat 2022
Het rekeningresultaat 2022 is positiever dan bij de zomernota 2022 werd verwacht. De belangrijkste oorzaken hiervan zijn:

Meevallers:

• Hogere uitkering Oekraïne; voorgesteld wordt deze hogere uitkering te storten in de nieuw te vormen reserve ‘opvang vluchtelingen en statushouders’
• Hogere algemene uitkering
• Hogere dividenduitkeringen
• Minder uitgaven zorg- en hulpverlening, CJG en volksgezondheid
• Vrijval voorziening pensioenen wethouders
• Voordelig renteresultaat
• Stelpost prijsstijgingen niet volledig ingezet
• Meer doorberekende projecturen
• Positief resultaat op de loonsom boven plafond reserve strategische personeelsplanning

Tegenvaller:

• Te betalen vennootschapsbelasting als gevolg van winstneming diverse complexen grondexploitatie

Reservepositie

Het verloop van de algemene bestemmingsreserve is in onderstaande tabel toegelicht.

Uit deze tabel blijkt dat de algemene reserve van € 20,59 mln. per 31-12-2022 terugloopt naar een bedrag van € 19,39 mln. per ultimo 2026. Dit is € 14,89 mln. boven het door de raad ingestelde minimumniveau van € 4,5 mln.

Algemene reserve grondexploitatie bij de jaarrekening 2022
De algemene reserve grondexploitatie kent per 31-12-2022 een stand van € 5,0 mln. Dit is na afroming met een bedrag van € 1,55 mln. In de Nota Grondbeleid is voor de algemene reserve grondexploitatie een ondergrens van € 1 mln. en een bovengrens van € 5 mln. bepaald. Op basis hiervan is er daarom sprake van een surplus per 31-12-2022 van afgerond € 1,55 mln. Dit surplus is, in overeenstemming met de Nota Grondbeleid, afgeroomd en gestort in de algemene bestemmingsreserve.

Volledigheidshalve wordt opgemerkt dat de boogde winstneming voor de jaren 2023-2026 is gebaseerd op verwachte kosten en (grond) opbrengsten. Mochten deze afwijken dan heeft dit gevolgen voor de winstneming en daaropvolgend de afroming van de algemene reserve grondexploitatie.  De afgelopen jaren konden er winstnemingen gedaan worden op een aantal lopende grondexploitaties en dan met name het complex Salland II. De meer recent in exploitatie genomen complexen laten een ander beeld zien. Niet alle nieuwe grondexploitaties sluiten met een positief resultaat en daar waar wel sprake is van een positief exploitatieresultaat is dat resultaat relatief gering.
Dit heeft een nadelig effect op de jaarlijkse winstneming en de afdracht van het surplus van de algemene reserve grondexploitatie. Daar waar in de afgelopen jaren sprake was van een forse storting in de algemene bestemmingsreserve, moet voor de komende jaren rekening gehouden worden met een beperktere afroming van de algemene reserve grondexploitatie. Daarnaast moet ook rekening gehouden worden met investeringen vanuit de groeiopgave gemeente Raalte.

Op basis van onder andere de geactualiseerde grondexploitaties ziet het verwachte (meerjaren) verloop van de algemene reserve grondexploitatie er als volgt uit:

Voor een nader inzicht in de grondexploitatie zie paragraaf 3.8. Grondbeleid.

Reserve weerstandsvermogen

De weerstandsratio is bij de jaarrekening 2022 als volgt berekend:

Zie onderstaande tabel voor de ontwikkeling van de weerstandsratio 2019-2023.

Vanaf de jaarrekening 2021 schommelt de weerstandsratio rond de 4. Deze is de afgelopen jaren met name toegenomen door een vermindering van de ingeschatte risico’s binnen de grondexploitatie. Het blijft echter een momentopname. Dit wordt versterkt door de huidige turbulente en onzekere tijd. Hier komt bij dat nog niet duidelijk is wat voor effect de verandering in opzet van de algemene uitkering vanuit het Rijk vanaf 2026 voor onze gemeentefinanciën heeft.

Bij de begroting 2024 en meerjarenraming 2025-2027 wordt opnieuw een integrale beoordeling gemaakt van de te inventariseren risico’s in relatie tot het beschikbare weerstandsvermogen en de hieruit voortvloeiende weerstandsratio. Hierbij is het met name van belang verder in te zoomen op de te verwachten langjarige risico’s binnen de grondexploitatie en te beoordelen of en zo ja welke nieuwe risico’s mogelijk relevant zijn/worden. Dit in relatie tot het beschikbare weerstandsvermogen. Belangrijk hierbij is dat er een consistente lijn blijft bestaan in de ontwikkeling van de (toekomstige) weerstandsratio.

Voor een nader inzicht in de beschikbare en benodigde weerstandscapaciteit zie paragraaf 3.2. weerstandsvermogen en risicobeheersing.

Ontwikkeling egalisatiereserve sociaal domein

In onderstaande tabel is weergegeven hoe de egalisatiereserves sociaal domein zich vanaf 2015 tot en met 2022 hebben ontwikkeld. Vanaf 2020 is de reserve zorg en de reserve participatie samengevoegd tot één egalisatiereserve sociaal domein.

De stand van de reserve Sociaal domein per 31-12-2022 is € 7,33 mln.  Echter op de reserve Sociaal domein rusten per 1-1-2023 nog claims van € 2,09 mln. (op basis van eerder genomen besluiten). Hiermee rekening houdend komt het saldo van de reserve Sociaal domein op circa € 5,24 mln., hetgeen onder het bij de begroting 2022 vastgestelde plafond van € 6,5 mln. ligt. Met de reserve is er een buffer om de financiële risico's binnen het sociaal domein op te vangen.

Financiële wendbaarheid en weerbaarheid
Wendbaarheid
Wendbaarheid heeft te maken met hoe flexibel we zijn om snel te kunnen inspelen op de actualiteit. De volgende instrumenten dragen bij aan de financiële wendbaarheid:

• Kengetal netto schuldquote (niveau van de schuldenlast ten opzichte van de eigen middelen)
• Kengetal belastingcapaciteit

Weerbaarheid
Weerbaarheid heeft te maken met veerkracht of het vermogen om onverwachte financiële klappen op te vangen en bestand te zijn tegen de impact van bestaande risico’s.

De volgende onderwerpen dragen bij aan de financiële weerbaarheid:

• Algemene bestemmingsreserve
• Ratio weerstandsvermogen
• Kengetal solvabiliteit
• Kengetal grondexploitatie
• Kengetal structurele exploitatieruimte

De financiële kengetallen hebben zich bij de jaarrekening 2022 als volgt ontwikkeld:

Zoals uit bovenstaande tabel blijkt hebben de meeste financiële kengetallen zich in 2022 verder in positieve zin ontwikkeld.  De financiële kengetallen scoren nu nagenoeg in de gehele linie ‘positief’ ten opzichte van de streefwaarden-kengetallen.

Tot slot
De door de raad ingestelde rekeningcommissie voert op 21 juni 2023 het onderzoek jaarrekening uit. Hierbij licht de accountant het accountantsverslag 2022 toe. Het verslag van dit onderzoek wordt u daarna zo spoedig mogelijk toegezonden.

Burgemeester en wethouder van Raalte,

de secretaris               de burgemeester

Monique van Esterik         Martijn Dadema